Close Menu

Vavilonska jezička pometnja

09.05.2022 Saša Ilić





Velika eksplozija koja se dogodila u Cirihu 1916. godine sa pojavom dade kao reakcije na građanske estetske forme predratne umetnosti, trajno je obeležila književnost i umetnost prve polovine dvadesetog veka. Veliki broj avangardnih časopisa pokrenut je širom Evrope upravo pod uticajem dade, a u Jugoslaviji su prva takva glasila vezana sa kulturnu klimu posleratnog Zagreba i Beograda. Pre svega, reč je o časopisu Zenit (1921–1926), koji je avangardni umetnik Ljubomir Micić (1895–1971) pokrenuo u Zagrebu februara 1921, da bi časopis od 1923. nastavio da izlazi u Beogradu sve do 1926, kada je zabranjen, a njegov urednik bio prinuđen da ode u egzil. Tu su zatim glasila Dada Tank (1922) i Dada Jazz (1922), avangardnog umetnika Dragana Aleksića (1901–1958), kao i Dada Jok (1922), čiji je urednik bio Branko Ve Poljanski (1898–1947). Preuzevši osnovne postulate evropske avangarde, Ljubomir Micić je osnovao autentični jugoslovenski avangardni pokret pod nazivom zenitizam, koji je predstavljao jedinstven spoj ruskog futurizma, nemačkog ekspresionizma, dade i antidade, sa primesom balkanskog ludizma oličenog u figuri Barbarogenija, čiji je zadatak bio da decivilizira staru Evropu i otvori je ka novim vrednostima. Jedinstven spoj poezije i slike, znaka i njegove negacije, te mešanja pisama, jezika, kao i poezije, slike i arhitekture, obeležili su umetnički koncept ovog časopisa. U Zenitu br. 5, juna 1921, objavljen je na nemačkom „Zenitistisches Manifest“ francusko-nemačkog pesnika Ivana Gola (1891-1950). Inače, kao posebno izdanje Zenita, objavljen je iste godine integralni „Zenitistički manifest“ čiji su autori bili Micić, Ivan Gol i Boško Tokin (1894-1953), pesnik i filmski kritičar iz Beograda. U njemu je objavljena potraga za Novim Čovekom i ukinuta podeljenost po nacijama, uz poklič: „Mi smo Evropejci, Amerikanci, Afrikanci, Azijate, Australijanci!“ Umetnost avangarde zahtevala je estetsko prevrednovanje sveta, a da bi se to izrazilo bio je neophodan novi jezik, pa je tako i pismo dobilo sasvim novi tretman u novoj umetničkoj konstelaciji. Primeri koji slede preuzeti su iz navedene jugoslovenske avangardne periodike i pripadaju tradiciji istorijske avangarde, koja na početku dvadesetih godina nije ni poznavala tu vrstu teorijske definicije, već je delovala sledeći svoja načela radikalne negacije, obračuna sa tradicijom i uspostavljanja nove veze između znaka i slike. 



Top