Na obalama Dunava u Srbiji nalaze se tvrđave, svaka sa sopstvenom istorijom, mitovima i legendama

 

Moderna sredstva transporta poput automobila, aviona ili voza – bacila su u senku značaj koji su nekada imali rečni putevi. Dunav je, zbog svoje pozicije i dužine, bio izuzetno značajan put kojim su plovili i trgovci i ratnici, istovremeno povezujući i razdvajajući nacije. 

Po dužini, druga reka u Evropi, Dunav danas povezuje deset zemalja, kao što je nekada povezivao kraljevstva i imperije, prijatelje i neprijatelje, kraljeve i ratnike. Vekovima su obale Dunava bile svedoci značajnih istorijskih dešavanja. Tvrđave izgrađene na njegovim obalama još uvek su tu da ispričaju svoje priče.

 

Tvrđave i utvrđenja nastala u davnim vremenima imale su različite uloge: da brane granice od neprijatelja, da kontrolišu plovne puteve i trgovinu. Bile su polazna tačka osvajačkih pohoda ili su kontrolisale pogled sa vode.

Nizvodno kroz Srbiju, na Dunavu mogu se videti utvrđenja koja su izgradili Rimljani, Srbi, Mađari, Austrijanci i Turci.

Jedna od prvih tvrđava je Petrovaradinska u Novom Sadu, danas najpoznatija po EXIT festivalu. Izgrađena krajem 17. veka na granici dva carstva, ova prelepa i prostrana tvrđava prvo je bila pod kontrolom Austro-Ugarske monarhije. Od kada je izgrađena, menjala je namenu nekoliko puta. Služila je kao zatvor, samostan i bolnica.

Francuski filozof Rene Dekart (René Descartes), vođa jugoslovenske Komunističke partije Josip Broz Tito i nobelovac Ivo Andrić bili su u nekom trenutku zatočeni u Petrovaradinu. I danas je živa legenda koja kaže da je, u toku Napoleonovih ratova, blago iz Beča sakriveno upravo u Petrovaradinskoj tvrđavi. Međutim, najveća misterija i dalje su podzemni hodnici tvrđave koji još uvek nisu dovoljno istraženi. 

Nakon novosadske sledi Beogradska tvrđava – Kalemegdan, locirana u prestonici Srbije. Izgradili su je Rimljani u 2. veku na raskrsnici puteva koji su povezivali Konstantinopolj i Solun sa zapadom Evrope. 

U 15. veku, tvrđava je bila srednjovekovni grad i prestonica Srpske despotovine. U toku 18. veka dva puta je bila renovirana, prvi put su je renovirali Austrijanci, dok su drugi put to učinili Turci. Danas, Kalemegdan je muzej i park, kulturna i istorijska tačka Beograda sa koje se pruža izuzetan pogled na ušće Save u Dunav.

Dunavom nizvodno, nakon Kalemegdana, nailazi se na Smederevsku tvrđavu. 

Sagrađena je u 15. veku kao utvrđeni grad i palata srpskog despota Đurđa Brankovića. Bila je prestonica Srpske despotovine kao i njen politički i kulturni centar.

Izgradnja tvrđave trajala je svega dve godine i praćena je mnogobrojnim legendama. Najpoznatija je legenda o Prokletoj Jerini. Naime, legenda kaže da je narod podneo veliku žrtvu zbog tvrđave koja je izgrađena samo da bi se udovoljilo despotovoj mladoj ženi, vizantijskoj princezi Ireni. Otuda i njen nadimak – Prokleta Jerina. 

Samo 40 km nizvodno nalazi se još jedna tvrđava izgrađena u 15. veku. Ali tvrđavu Ram izgradili su Turci.

Strateška pozicija Ramske tvrđave omogućila im je da kontrolišu rečni saobraćaj na Dunavu, ali je služila i kao odbrambena tvrđava. Izgrađena je kao artiljerijska tvrđava sa debelim i ne mnogo visokim zidovima. 

Danas, sa tvrđave se pruža izuzetan pogled na Dunav koji se na ovom mestu ukršta sa još četiri reke. To su Karaš, Nera, Morava i Mlava. 

Đerdapska klisura jedna je od najdužih kompozitnih klisura u Evropi i Golubačka tvrđava čuva ulaz u klisuru još od srednjeg veka.

Iako ne postoje precizni podaci smatra se da su je izgradili Srbi u 13. veku, ali su je u srednjem veku kontrolisali i Turci. Za razliku od Ramske, Golubačka tvrđava je srednjovekovna tvrđava sa izuzetno visokim zidovima. 

Smatra se da ime potiče od reči „golub“. Prema legendi, kada se posmatrala sa reke, njene zidine i kule podsećale su na golubove. Postoji i legenda koja kaže da je tvrđava dobila ime po srpskoj devojci koja se zvala Golubana. Otomanski vojni zapovednik bio je zaljubljen u nju, ali ga je ona odbila. Da bi je kaznio, ostavio je Golubanu da umre na steni na sredini Dunava. Danas je ova stena poznata pod imenom „Babakaj”. Stena je nekada bila povezana lancem sa tvrđavom i prolaz je bio dozvoljen samo onima koji su bili spremni da plate. 

Na kraju virtuelne plovidbe po Dunavu, u blizini Kladova, nalazi se tvrđava Fetislam. 

Prvobitno nazvana Kladowa, tvrđava je izgrađena na ostacima rimskog utvrđenja i predstavljala je polaznu tačku otomanskih osvajanja. Odatle potiče i naziv – na turskom Fethul Islam znači „kapija islama“.

Na obalama Dunava kroz Srbiju nalazi se ukupno dvanaest tvrđava. Svaka od njih ima svoju istoriju i svoju priču i sve su one obavijene mitovima i legendama koje ih čine ne samo turističkim, već i kulturnim atrakcijama.